افتانا بخشهایی از گزارش مؤسسه بینالمللی مطالعات راهبردی را درباره پیشرفتها و چالشهای سایبری ایران منتشر کرده است که در اینجا قسمت دوم آن را میخوانید.
به گزارش افتانا، بین ایران و ایالاتمتحده، رژیم صهیونیستی و برخی از کشورهای عربی حوزه خلیج فارس همچنان تنشهای زیادی وجود دارد. میتوان گفت پس از حملات سایبری موفق ایران به بانکهای آمریکایی در سال ۱۳۹۱ که اقدامات تلافیجویانه جدی نیز در پی نداشت ایران به این نتیجه رسید که سیاست امنیت سایبری کشور در مسیر درستی قرار دارد. یکی از سرداران سپاه در سال ۱۳۹۱ اعلام کرد که ایران چهارمین قدرت سایبری بزرگ در میان ارتشهای سایبری جهان است و طبق ادعای برخی گزارشهای غیر مستند دولت ایران تعداد 120 هزار نیروی شبهنظامی متخصص در عرصه سایبری دارد. سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران در سال ۱۳۹۸ اعلام کرد که ایران در فضای جنگ اطلاعاتی تمامعیار با ایالاتمتحده و دیگر دشمنان انقلاب و نظام اسلامی قرار دارد و با ترکیبی از جنگ روانی و عملیات سایبری، تحریکات نظامی، دیپلماسی عمومی و تاکتیکهای ارعاب روبرو است. ستاد کل نیروهای مسلح در تیرماه سال ۱۳۹۹ بیانیهای مبنی بر دیدگاه ایران در مورد حق مقابلهبهمثل در برابر حملات سایبری صادر کرد که تقریباً میتوان آن را سند رسمی راهبرد سایبری کشور تلقی کرد. بهطورکلی، تبیین مفاهیم سیاستهای کلان و چارچوب فعالیتهای نیروهای مسلح بهمنظور مقابله با افزایش تعداد و تنوع تهدیدهای فضای سایبری هدف از صدور این بیانیه به شمار میآمد.
در این بیانیه چنین آمده است که ایران هرگونه استفاده عامدانه از نیروی سایبری با پیامدهای ملموس یا غیرملموس در مرزهای کشور را نقض حاکمیت خود میداند و درصورتیکه عملیات سایبری از حمله مسلحانه متعارف فراتر رود حق قانونی مقابلهبهمثل را برای نیرویهای نظامی خود محفوظ میداند. درمجموع دیدگاه راهبردی ایران تأثیر زیادی بر رویکرد آن در رابطه با تهدیدها و فرصتهای فضای سایبری دارد. این مسئله بهطور ویژه در مورد نظریه (دکترین) عمق راهبردی ایران صدق میکند که هدف از آن اقدام علیه دشمنان دیرینه منطقهای کشور ازجمله رژیم صهیونیستی است و استفاده از فرصت نفوذ به شبکههای ایالاتمتحده را ضروری میداند. بهطورکلی قابلیتهای سایبری ایران بیشتر حاصل رقابتهای درونسازمانی است و همانند راهبرد کلی آن رویکرد مورداستفاده آن در فضای سایبری نیز از دوگانگی ذاتی رنج میبرد.
شورای عالی فضای مجازی که رئیسجمهور ریاست آن را به عهده دارد، عالیترین نهاد سیاستگذار ایران در زمینه فضای سایبری است. این شورا شامل ۲۷ عضو از بخشهای مختلف دولت و جامعه ازجمله نیروهای مسلح، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، قوه قضائیه، مجلس شورای اسلامی، سازمان صداوسیما، پلیس، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت اطلاعات، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری میشود. شورای عالی فضای سایبری موظف به نظارت بر اعمال سیاستهای سانسور در اینترنت تنظیم نقاط تبادل اینترنت داخلی (IXP) جداسازی شبکه و فیلترکردن محتوا است. مهمترین سازمانهای ذیربط در حوزه سایبری ایران به شرح زیر هستند:
- - مرکز ملی فضای مجازی
- سازمان ملی پدافند غیرعامل که مسئولیت دفاع غیرنظامی سایبری و حفاظت از زیرساختهای حیاتی کشور را بر عهده دارد؛
- پلیس سایبری سازمان اطلاعات سپاه (IRGC-IO) که مسئولیت عملیات سایبری تهاجمی را بر عهده دارد؛
- مرکز فرماندهی دفاع سایبری که بخشی از نیروهای مسلح است و در عملیات سایبری تهاجمی مشارکت میکند؛
- وزارت اطلاعات که مسئولیت اطلاعات سیگنالها را بر عهده دارد؛ و سازمانهای حفاظت اطلاعات در نیروهای مسلح و دیگر نهادهای دولتی.
بنابراین، در ایران پنج مجرای اصلی برای فرماندهی این حوزه وجود دارد: مرکز ملی فضای مجازی، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نیروهای مسلح، وزارت اطلاعات و بخش غیرنظامی شامل سازمان پدافند غیرعامل و پلیس که اغلب برای کسب نفوذ بیشتر با یکدیگر رقابت میکنند. سپاه پاسداران از طریق بسیج - نیروهای شبهنظامی زیرمجموعه سپاه واحدهای سایبری و نیروهای نیابتی خود ازجمله سازمان جنگ الکترونیکی و دفاع سایبری سپاه پاسداران و شورای سایبری بسیج را فرماندهی میکند.
حکمرانی سیاست سایبری ایران تحت تأثیر مسائلی همچون تنشهای سیاسی کشور در دو دهه اخیر احساس قربانی بودن در تقابل و تحریمهای بینالمللی و ضرورت شکست دادن دشمنان داخلی و خارجی کشور شکلگرفته است. ایران در جنگهای نیابتی در عراق، سوریه و یمن شرکت داشته است و همواره با نیروهای آمریکایی و رژیم صهیونیستی در منطقه تنشهای نظامی دارد. شورای عالی فضای مجازی انجمنی چند ذینفعی به شمار میرود که وظیفه تأمین نیازهای غیرسیاسی و غیرنظامی شرکتهای تجاری مانند امنیت سایبری را بر عهده دارد. اگرچه این شورا واقعاً نقش فوق را ایفا میکند اما امنیت ملی همیشه در اولویت آن بوده و از سال ۱۳۹۹ با ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران و محسن فخری زاده، که بیش از دو دهه هدایت برنامه هستهای ایران را بر عهده داشت، نیز اهمیت آن تشدید شده است.
گروه ملی پاسخ فوری رایانهای ایران زیر نظر وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعالیت دارد و با مراکز داخلی مانند پلیس سایبری، سازمان پدافند غیرعامل، مراکز امنیت سایبری در دانشگاههای ایران و تیمهای پاسخ فوری رایانهای خارجی در زمینه حفاظت از فضای این کشور بررسی یا کاهش حوادث و صدور هشدارها همکاری میکند.