استاربیس: سایه رویای فضایی بر زمین تگزاس

در جنوب تگزاس، جایی که رودخانه ریو گرانده به خلیج مکزیک می‌ریزد، ایلان ماسک و شرکت اسپیس‌ایکس در آستانه خلق شهری جدید با نامی کهکشانی هستند: استاربیس.

به گزارش افتانا، این شهر شرکتی، که پیش‌تر تنها یک تأسیسات پرتاب فضایی بود، حالا با رأی قاطع کارکنان اسپیس‌ایکس- که اغلب ساکنان منطقه را تشکیل می‌دهند- در مسیر تبدیل شدن به یک شهر رسمی قرار گرفته است.

در رأی‌گیری اخیر، از میان ۲۸۳ رأی‌دهنده واجد شرایط، اکثریت قاطع به تشکیل شهر جدید رأی مثبت دادند. این اقدام در حالی انجام شد که بیشتر ساکنان منطقه کارکنان خود اسپیس‌ایکس هستند. استاربیس، پایگاه اصلی پروژه‌های بلندپروازانه‌ی ماسک برای بازگشت به ماه و سفر به مریخ است و همزمان با گسترش فعالیت‌های فضایی این شرکت، نیاز به کنترل بیشتر بر زیرساخت‌ها، جاده‌ها، خدمات عمومی، آموزش و مراقبت پزشکی نیز افزایش یافته است. کاترین لودر، مدیرکل استاربیس، در نامه‌ای به مسئولان محلی نوشته بود: «ما نیاز داریم که استاربیس به‌عنوان یک جامعه رشد کند.»

اما این تصمیم، انتقادهایی جدی را نیز در پی داشته است. منتقدان نگران‌اند که با تبدیل منطقه به یک شهر رسمی، ماسک بتواند اختیاراتی مانند بستن سواحل عمومی از جمله ساحل بوکا چیکا، که برای نسل‌ها مورد استفاده ساکنان محلی و بومیان بوده، در دست بگیرد. لوایحی نیز در مجلس ایالتی در حال بررسی هستند که چنین اختیاراتی را از دولت شهرستان به شورای شهر جدید منتقل کند. در همین راستا، شبکه عدالت زیست‌محیطی جنوب تگزاس و اعضای قبایل بومی منطقه بار دیگر اعتراض‌هایی برگزار کردند. فعالان می‌گویند که این منطقه صرفاً زیبا یا استراتژیک نیست، بلکه مقدس است.

توسعه یا تمرکز قدرت؟
تحول استاربیس از یک سکوی پرتاب به یک «شهر شرکتی» تبدیل به نمونه‌ای کلاسیک از تنش میان نوآوری فناوری و ارزش‌های اجتماعی شده است.

گرگ ابوت، فرماندار جمهوری‌خواه تگزاس، این تحول را «شتاب‌دهنده رشد اقتصادی» توصیف کرده و از آن حمایت کرده است. او در توییتی پس از رأی‌گیری نوشت: «تگزاس با بودن در خط مقدم اکتشافات فضایی، جایگاهش را در گذشته و آینده علم تثبیت می‌کند. استار‌بیـس نمونه‌ای از اینده‌نگری ایلان ماسک است.»

سناتور جاشوا پراکتور نیز از آن به‌عنوان تکرار مدل‌های موفق تاریخی یاد می‌کند که شهرها در اطراف مراکز صنعتی شکل گرفتند. او در مصاحبه با Fox News گفته است که «استار‌بیـس قدمی طبیعی برای تسریع نوآوری است. شهرها در گذشته حول کارخانه‌ها رشد کردند، چرا حالا حول یک پایگاه فضایی رشد نکنند؟»

در مقابل، منتقدان هشدار می‌دهند که با تبدیل مناطق به شهرهایی در کنترل شرکت‌های خصوصی، مفهوم شهروندی و دموکراسی محلی تضعیف می‌شود. الیزابت وارن، سناتور دموکرات آمریکا، در شبکه X (توییتر سابق) نوشت: «شرکت‌ها نباید قدرت داشتن یک شهر را در دست بگیرند. یک شهر محصول جامعه است، نه سرمایه‌گذاری شرکتی. ما باید جلوی رویه‌های مشابه را بگیریم.»
دکتر مارشا کینگ، جامعه‌شناس دانشگاه تگزاس، در مقاله‌ای در مجله Atlantic هشدار داده است که «شرکت‌های بزرگ مثل اسپیس‌ایکس با ایجاد شهرهای شرکتی در حال آزمایش مدل‌های جدید حکمرانی هستند. خطر واقعی این است که دموکراسی محلی قربانی شود و تصمیمات در اتاق هیئت‌مدیره گرفته شود.»

پروفسور لوئیس پرز، متخصص محیط‌زیست در دانشگاه تامائولیپاس مکزیک، هشدار داده که بیشترین ضربه از پروژه استار‌بیـس به اکوسیستم بسیار حساس سواحل بوکاچیکا وارد می‌شود. او در فیس‌بوک نوشت که پای توسعه فضایی روی گردن لاک‌پشت‌های دریایی نادر این منطقه گذاشته شده است.

در شبکه‌های اجتماعی نیز هشتگ‌هایی مانند SaveBocaChica و NoToCompanyTowns به شدت ترند شده‌اند. کاربران با طنز تلخی از اصطلاحاتی مانند «دولت ماسک» استفاده می‌کنند و به تمرکز بیش‌ازحد قدرت در دست یک میلیاردر هشدار می‌دهند.

رویای فضایی یا استعمار مدرن؟
تبدیل استار‌بیـس به شهر رسمی، یک آزمون برای مرزهای جدیدی است که شرکت‌های بزرگ در حال عبور از آن هستند. موضوع دیگر فقط فناوری و شغل نیست؛ بحث کنترل اجتماعی، دسترسی عمومی به منابع و حتی دموکراسی محلی است. قدرت‌گیری شرکت‌های فناوری و میلیاردرهایی مانند ماسک در چند سال اخیر باعث شده است که گروهی از مردم و فعالان نگران شکل‌گیری نوعی «فئودالیسم مدرن» شوند؛ در این مدل، شهرها و سیستم‌ها به شکل نمادین دموکراتیک هستند اما فرمان اصلی از راس شرکت صادر می‌شود. از سوی دیگر، در محیط‌های اقتصادی که دولت‌ها در حال کاهش بودجه هستند، بسیاری از مقامات محلی با آغوش باز به استقبال سرمایه‌گذاران خصوصی می‌روند. اما این سرمایه‌گذاری‌ها همزمان امتیازهای گسترده‌ای برای این شرکت‌ها ایجاد می‌کند که گاهی با اصول عدالت اجتماعی و زیست‌محیطی در تضاد است.

شهر استاربیس ممکن است الگویی برای آینده شهرسازی حول محور فناوری و علم باشد. اما اگر در ساخت این آینده، صدای مردم محلی، طبیعت و اصول دموکراسی نادیده گرفته شود. از نظر منتقدان، این شهر به‌جای پرواز به سوی ستارگان، ممکن است تبدیل به نمادی از استعمار مدرن شود، این بار نه با ارتش و نیروی نظامی؛ بلکه با پول، فناوری و قدرت برند!