بی خبر سر در جهان چون می نهم؟

بدون شک استاکس نت را می توان مشهورترین بدافزاری دانست که پس از گذشت نزدیک به سه سال از آشکارشدن فعالیت آن، هنوز مورد بحث است و از خود و هم خانواده هایش صحبت می شود. بدافزاری که به ویژه در ایران آنقدر شناخته شده است که درمورد آن چندین فیلم مستند و هزاران گزارش تلویزیونی و مطبوعاتی تهیه و پخش شده است. بدافزاری که نقطه عطف بدافزارهای نسل جدید بوده و بسیاری آن را سرآغاز جنگ سایبری می دانند.

اما اساسا چه لزومی به معرفی بدافزاری مانند استاکس نت در این سطح وسیع بوده است؟ آیا اطلاع رسانی به همه مردم در خصوص یک بدافزار خاص که اتفاقا آسیب خاصی هم به رایانه ای عادی نمی رساند و ویژه سیستم های صنعتی طراحی شده، سودی دارد؟ یا باید این را به عنوان نمونه ای از آسیب هایی که ممکن است در فضای سایبری تهدیدمان کند، درنظر داشت؟

حال این را مقایسه کنید با مسئله عمومی تری مانند مسدودکردن خواسته یا ناخواسته سرویس های جی میل و گوگل و عدم اطلاع رسانی صحیح، سریع و شفاف در مورد آن ها. موضوعی که با تجارت، کاربردهای روزانه و حتی با وبگردی عادی مردم سروکار دارد. مسئله ای که هنوز بخش هایی در حال تایید آن و برخی در تلاش تکذیب آن هستند و کسی واقعا نمی داند که چرا و چگونه اتفاق افتاد.

ولی حقیقتا چه معیاری برای نحوه یا نوع اطلاع رسانی در مورد مخاطرات فضای سایبر وجود دارد؟ چه کسی یا چه مرجعی باید تشخیص دهد که استفاده از گوگل در تضاد با منافع ملی است ولی اطلاع رسانی درمورد آن لزومی ندارد و بدافزار استاکس نت چیزی است که همه باید در مورد خطرات آن و صدماتی که به سیستم های صنعتی می رساند، مطلع باشند و بدانند.

چه معیاری برای اندازه گیری صدماتی که استاکس نت (از خارج) یا مسدودسازی جی میل (از داخل) به فضای مجازی داخل کشور وارد آورده وجود دارد؟ چه شخصی یا مرجعی باید آسیب های وارده در اثر مخاطرات گوناگون را بسنجد و متناسب با آن واکنش نشان دهد و اصولا تراز اطلاع رسانی در این خصوص چیست؟

همین سئوالات را درمورد طرح بزرگ و مبهمی مانند اینترنت ملی یا شبکه ملی اطلاعات درنظر بگیرید. طرحی که چندین سال از مطرح شدن آن می گذرد، به درست یا غلط نام مجعول اینترنت ملی را به خود گرفته و با اطلاع رسانی قطره چکانی، چیزی از هویت آن آشکار نشده است. تنها به طور جسته وگریخته چیزهایی در مورد فازهای اجرایی آن و اینکه همه چیز به خوبی پیش می رود، به گوش می رسد. طرحی که کابوس قطع شدن اینترنت را برای کاربران تداعی می کند.
ضعف در اطلاع رسانی و اصولا بی برنامه بودن در این حوزه، آنقدر توی چشم می زند که نیازی بیشتری به آوردن مثال و نمونه ندارد. وجود مراکز تصمیم گیری در فضای سایبر که از تعدد گذشته و به وفور (!) رسیده است، و فقدان یک راهبرد منسجم و ملی در زمینه اطلاع رسانی و فرهنگ سازی زیستن در فضای سایبر، می تواند مهم ترین نقطه آسیب رسانی در این فضا باشد.

مطمئنا کسانی که درحال برنامه ریزی برای ضربه زدن به منافع ملی کشورمان در این فضا هستند، به خوبی به این ضعف بزرگ واقفند. درحالی که کاربران عادی در همه جای دنیا بزرگترین نقطه شکنندگی سیستم های حفاظتی فضای مجازی تلقی می شوند، متولیان این امر در کشورمان یکسره به آن بی اعتنا هستند و تنها بنابرصلاحدید خود، آنجا که لازم می دانند، اقداماتی انجام می دهند.

آیا با وجود جمعیت یک میلیارد نفری فیس بوک که خود را سومین کشور پرجمعیت جهان می نامد، می توان آن را و مخاطرات آن را نادیده گرفت و درخصوص آگاه سازی کاربران سخنی نگفت؟ آیا با جدی شدن تهدیدات جنگ سایبری و حملات سهمگینی که در این خصوص به کشورمان شده، می توان برواقعیت چشم بست؟ آیا مسدودسازی سرویس های عمومی اینترنتی و بازی کردن روزانه با محدودیت های آن از اقتضائات ایمن بودن در فضای مجازی است؟

مثال معروفی در دنیای امنیت است که می گوید قدرت یک زنجیر، به اندازه قدرت ضعیف ترین حلقه آن است و این حلقه ضعیف، کاربران هستند. هرچقدر که شما بر قدرت نرم افزارها وسخت افزارهای امنیتی بیفزایید، ولی فرآیندهای کاری صحیح و آموزش مناسب برای کاربران درنظر نگیرید، همچنان نمی توانید خود را ایمن بدانید.

متاسفانه در کشورمان به این حلقه از زنجیره تامین امنیت سایبری که نقطه شکننده آن نیز هست، توجه چندانی نمی شود. بپذیریم که برای زیستن در فضای سایبری، آگاه سازی و فرهنگ سازی، نباید آخرین نقطه باشد.